ChatGPT begon in mijn klas als een digitale speeltuin. Inmiddels is het uitgegroeid tot een serieus onderdeel van mijn lespraktijk. Tijd voor een update.
Tekst en Beeld: Mandy de Bruijn, leerkracht in het basisonderwijs en ICT-coach
Het begon allemaal met een paar nieuwsgierige leerlingen die vroegen of ze ‘die robot’ ook eens een vraag mochten stellen. Voor ik het wist, zaten ze achter hun Chromebook te typen: ‘Waaneer zijn de Deltawerke gebouwd?’, inclusief charmante spellingsfouten. En ja hoor, ChatGPT begreep het gewoon.
Dat leidde tot een gesprek over spelling, waterveiligheid én hoe je een goede vraag stelt. Een leerling uit Oekraïne die nog maar kort in Nederland was, gebruikte de tool om het antwoord te vertalen en te vereenvoudigen. Zo kon zij actief deelnemen aan het gesprek, ondanks haar taalachterstand. Dat was voor mij het moment waarop ik dacht: dit werkt écht.
Wat werkt in de klas?
Ik heb inmiddels allerlei werkvormen uitgeprobeerd. Sommige waren een groot succes, andere… nou ja, laten we zeggen dat ik er zelf veel van geleerd heb. Maar, wat ik vooral zie, is dat ChatGPT leerlingen helpt om zelfstandig te leren en nieuwsgierig te blijven.
Een paar dingen die goed werken:
- Herformuleren in eenvoudig Nederlands: ideaal voor leerlingen die moeite hebben met begrijpend lezen.
- Vertalen naar moedertaal: nieuwkomers kunnen meedoen en voelen zich gezien.
- Samenvattingen maken: leerlingen leren hoofd- en bijzaken onderscheiden.
- Woordenschat uitbreiden: moeilijke woorden worden uitgelegd in begrijpelijke taal.
- Gespreksstarters genereren: ChatGPT levert stellingen en vragen die leiden tot verdieping.
Lesideeën met AI
De tool is breed inzetbaar. Enkele activiteiten die ik met succes heb uitgevoerd:
- Mini-onderzoek: leerlingen stellen drie vragen over een onderwerp en presenteren de antwoorden.
- Begrijpend lezen: moeilijke woorden worden opgezocht en uitgelegd via ChatGPT.
- Creatief schrijven: ChatGPT start een verhaal, leerlingen schrijven het af.
- Stellingenspel: AI genereert stellingen, leerlingen discussiëren.
- Quiz maken: leerlingen maken een quiz over een thema met hulp van ChatGPT.
Een gezamenlijke visie is essentieel
Voordat je als school begint met het inzetten van tools zoals ChatGPT, is het essentieel om eerst samen stil te staan bij waarom en hoe je dit wilt doen. In mijn ervaring werkt het pas echt goed als er een gedeelde visie is, gedragen door het hele team.
Binnen onze fusieschool Letteborg hebben we hier bewust tijd voor genomen. We hebben gesprekken gevoerd over de kansen én de risico’s van AI in de klas. Daarbij hebben we niet alleen gekeken naar de praktische toepassingen, maar ook naar de ethische kant, zoals privacy en digitale veiligheid.
Mijn advies aan collega’s: neem de tijd om hierover met je team in gesprek te gaan. Stel vragen als:
- Wat vinden wij belangrijk in het onderwijs met AI?
- Hoe zorgen we dat het veilig en verantwoord gebeurt?
- Welke doelen willen we ermee bereiken?
Pas als je samen een helder beeld hebt, kun je AI echt effectief en duurzaam inzetten in je onderwijs.
Reflectie en een vleugje humor
Soms voelt het alsof ik een digitale juf ben geworden. Ik betrap mezelf erop dat ik ChatGPT raadpleeg voor alternatieve uitleg, voor het maken van een gedicht over de lente, of gewoon om even te checken of mijn spelling klopt. Want ja, ook ik maak fouten.
Leerlingen vinden het geweldig. Ze noemen het ‘de slimme robot’ en vragen regelmatig: ‘Mag ik even iets aan ChatGPT vragen?’ En als ik dan zeg: ‘Alleen als je eerst zelf hebt nagedacht’, krijg ik een zucht en een glimlach. Want ja, AI is handig, maar denken blijft verplicht.
AI in het basisonderwijs: waar gaan we naartoe?
Ik geloof dat AI een blijvende plek krijgt in het onderwijs. Niet als vervanging van de leerkracht, maar als aanvulling. Het helpt ons om onderwijs te personaliseren, om leerlingen te ondersteunen en om nieuwe vormen van leren te ontdekken.
Maar het vraagt ook om kaders, visie en samenwerking. Daarom blijf ik schrijven, delen en experimenteren. En wie weet, misschien schrijft ChatGPT ooit een artikel over mij.
Praktische tips
Begin klein
Je hoeft niet meteen een hele les om te gooien. Eén goede vraag per leerling via ChatGPT kan al veel opleveren. Bijvoorbeeld: ‘Wat is een leuk weetje over de Romeinen?’ of ‘Kun je dit sommetje op een andere manier uitleggen?’
Bespreek betrouwbaarheid
Laat leerlingen AI-antwoorden vergelijken met andere bronnen, zoals hun lesboek of een betrouwbare website. Dit stimuleert kritisch denken en brononderzoek. Ik merk dat leerlingen hierdoor beter leren inschatten wat betrouwbare informatie is.
Stel duidelijke regels op
Maak vooraf afspraken over het gebruik van AI. Zoals geen gebruik tijdens toetsen en alleen onder begeleiding van een volwassene.
Gebruik AI voor differentiatie
Dankzij AI kunnen veel meer leerlingen op hun eigen niveau werken. Je kunt een leerling die moeite heeft met begrijpend lezen een tekst laten samenvatten, terwijl een snelle leerling een verdiepingsvraag stelt.
Stimuleer creativiteit
Laat leerlingen AI gebruiken om verhalen te schrijven, toneelstukjes te bedenken of ideeën te verzamelen voor een spreekbeurt. De tool kan een mooie springplank zijn voor hun eigen creativiteit.
Reflecteer samen op het gebruik
Na een les met AI bespreek ik met mijn leerlingen wat er goed ging, wat er lastig was en wat we de volgende keer beter anders kunnen doen. Dit helpt om het gebruik steeds beter af te stemmen op hun behoeften.
