Als het aan Neon-oprichter Marten Blankesteijn ligt, is iedere school binnenkort de baas over het eigen lesmateriaal. Het is eenvoudig aan te passen, het gedoe met licenties is voorbij en er belanden geen stapels boeken meer in de papiercontainer.
Het klinkt wellicht te mooi om waar te zijn, maar het kan. Daarvan is Marten Blankesteijn overtuigd. De voorvechter van vrijheid van informatie verdiende zijn sporen bij Blendle en De Universiteit van Nederland.
Als zijn kind naar de basisschool gaat, besluit hij zich in te zetten voor beter onderwijs. Hij start bij een grote uitgeverij. “Ik wilde graag helpen om lesmateriaal flexibeler en goedkoper te maken. En hoopte dat we helemaal opnieuw konden beginnen met nieuwe auteurs in een nieuw systeem. Daar kreeg ik de handen niet voor op elkaar en toen besloot ik dat ik het beter zelf kon gaan doen.”
Terwijl Blankesteijn probeert het systeem te veranderen, komen er ook uit het onderwijsveld signalen dat het anders moet. Halverwege 2024 verschijnt het manifest Meer grip op kwaliteit leermiddelen. De belangrijkste onderwijsorganisaties van Nederland dringen daarin aan op ‘passende leermiddelen en een eerlijkere leermiddelenmarkt’.
Gedoe met licenties voorbij
Begin 2025 ziet Neon, het Nederlands Onderwijsinstituut, het levenslicht. Blankesteijn gaat in deze coöperatie met de eerste schoolbesturen en leraren aan de slag om nieuw lesmateriaal voor de eerste vakken te ontwikkelen. Het startkapitaal komt van weldoeners als de AFAS Foundation.
Het nieuwe lesmateriaal is van de aangesloten scholen zelf en niet van uitgeverijen. Schoolbesturen betalen een vast bedrag per leerling per maand. Leraren kunnen de materialen vervolgens ongewijzigd gebruiken of ze zelf aanpassen. En dat is heel eenvoudig. Wie een PowerPoint kan maken, kan volgens Blankesteijn ook zijn eigen materiaal op maat maken. Leerlingen kunnen vervolgens aan het werk in de online leeromgeving of in papieren versies.
Wie boeken wil, laat die maken. Dat kunnen werkboeken zijn, maar scholen kunnen ook kiezen voor boeken die een aantal jaren te gebruiken zijn. “Foto van de school op de voorkant? Geen probleem, alleen maar leuk.” Scholen bestellen met hulp van Neon bij een drukker de hoeveelheid boeken die ze nodig hebben in de gewenste papierkwaliteit. Daar zijn natuurlijk nog wel kosten aan verbonden, maar die vallen volgens Blankesteijn in het niet bij de kosten die de scholen nu maken.
Vijftien vakken
Het komende schooljaar hoopt Neon te gaan testen met zoveel mogelijk schoolbesturen. “We beginnen met vijftien grootste vakken in het PO en VO. Uiteindelijk willen we echt alles doen, ook de vakken die commercieel niet interessant zijn. Voor het praktijkonderwijs bijvoorbeeld, zijn er helemaal geen commerciële methodes omdat het gewoon een te kleine groep is. Ook daar willen we lesmateriaal voor gaan maken.”
Het lesmateriaal wordt straks gemaakt door auteurs die in dienst zijn bij Neon. “Die hoeven het er niet meer bij te doen zoals bij de grote uitgeverijen. Ze krijgen echt de tijd om de methodes beter te maken en actueel te houden. We gaan hiervoor tientallen auteurs aannemen voor minstens drie dagen per week. De overige tijd kunnen ze voor de klas blijven staan als ze ook leraar zijn, zodat ze de verbinding met de praktijk blijven houden.”
Enorme besparing voor scholen
Hij benadrukt dat er geen winstoogmerk is. “Het leuke is dat we dus een coöperatie zijn, dus we betalen dit met elkaar. Ik praat nu met een stuk of zestig schoolbesturen al lid zijn of bezig zijn dat te worden. Die hebben samen meer dan 500.000 leerlingen. Voor die scholen betekent het ook een enorme besparing. Ze betalen nu nog vaak 350 euro per leerling per jaar, en bij Neon kan het minstens 90 procent goedkoper. Daarmee houden scholen veel geld over om hun onderwijs beter te maken.”
Bestaande uitgeverijen inspireren
Het is niet de bedoeling van Blankesteijn de bestaande uitgevers uit de markt te drukken. “Ik hoop dat we ze inspireren om goedkoper, flexibeler en klantvriendelijker te werken. Het gaat erom dat ons onderwijs beter wordt en als wij de commerciële uitgevers kunnen stimuleren om betere schoolboeken te maken, dan is dat ook heel mooi.”
Volle kracht vooruit
Neon gaat dus op volle kracht verder. “Mijn droom is dat over een jaar of vijf alle leermiddelen veel beter geworden zijn en dat veel leraren meer plezier in hun werk hebben doordat ze heel eenvoudig hun eigen schoolboeken in elkaar kunnen klikken. Na het manifest uit 2024 is er in 2025 nog een brief vanuit de hele onderwijssector naar de Tweede Kamer gestuurd om nog eens te benadrukken dat de leermiddelenmarkt niet functioneert. Wat ik hoop, is dat we straks terugkijken naar het manifest en die brief en zeggen: ‘dit hebben we met z’n allen goed opgelost’.
