Veel mediawijsheidprogramma’s in het onderwijs richten zich op zaken als cyberpesten, sexting en grooming. Dit zijn echter niet de enige minder leuke kanten aan het online zijn. Het is goed om kinderen ook te informeren over de gevolgen van hacken, internetfraude en phishing, zodat er al op jonge leeftijd bewustwording is over de mogelijke gevolgen van dit soort negatieve effecten van het internet. Hiervoor is het programma Hackers de Baas ontwikkeld.
De afgelopen tien jaar is er in Nederland een afname in gerapporteerde fysieke misdrijven (zoals vandalisme, mishandeling, kidnapping en diefstal), terwijl online misdrijven (zoals bedrog, vervalsing, hacken en witwassen) met een factor 2 tot 13 zijn gestegen (CBS, 2022). Hacken en witwassen zijn tijdens de COVID-19 periode het hardste gestegen. In deze periode is het internetgebruik onder volwassenen en ook kinderen flink toegenomen. Kinderen spenderen hun tijd online voornamelijk met het spelen van spelletjes, sociale media en het kijken van filmpjes. Dit doen ze niet altijd met toezicht van hun ouders.
Een van de grootste online risico’s waar kinderen zich bewust van moeten worden, is phishing. De verhoogde blootstelling aan het internet en de bijkomende gevaren die ze vaak in hun eentje tegenkomen, illustreert het belang van onderwijs op dit gebied. Om deze reden is in samenwerking met Gemeente Veenendaal, Bureau Regionale Veiligheidsstrategie Midden Nederland (RVS), Universiteit Twente en 4PIP een lessenpakket van drie lessen ontwikkeld dat basisschoolkinderen uit groepen 7 en 8 bewust maakt van de gevaren online.
Lessenpakket Hackers de Baas
Het lessenpakket bestaat uit drie lessen die allemaal dezelfde structuur hebben:
- Introductie (15 minuten)
- Groepsactiviteit (25 minuten)
- Groepsgesprek (15 minuten)
Drie thema’s
De drie lessen zijn opgebouwd rond drie thema’s
Echt of nep: dit thema relateert aan wat is echt of nep online en hoe je dit kunt herkennen, denk bijvoorbeeld aan phishing, nepnieuws of Tikkie/Marktplaatsfraude.
Hacken: dit thema bespreekt wat hackers zijn, wat ze doen en wat ze kunnen.
Baas over je gegevens: dit gaat over hoe en waarom je jouw gegevens moet beschermen.
Het overstijgende doel van de lessen is om het bewustzijn en het herkennen van gevaren online te vergroten.
Les 1: Kwartet
In de eerste les wordt een kwartetspel gespeeld voor 20 minuten. De kaarten zijn in de context van de gevaren online en zijn speciaal voor dit lespakket ontwikkeld. Topics binnen het spel zijn bijvoorbeeld: sterke wachtwoorden verdachte URL’s, en het herkennen van phishing.
Les 2: Minipresentaties
In de tweede les worden de leerlingen in groepjes van twee verdeeld. Ze moeten voor hun klasgenoten een minispreekbeurt voorbereiden van twee tot drie minuten. De onderwerpen voor de spreekbeurten zijn hetzelfde als deze op kwartetkaarten.
Les 3: Dilemma
De derde les staat in het teken van online dilemma’s. Ieder dilemma bestaat uit een kleine casus en twee opties voor gedragingen. Een voorbeeld casus: “Je kunt de nieuwste iPhone winnen als je deze vragenlijst invult: a) invullen, b) niet invullen” De spelers kiezen een van de gedragingen door middel van hand opsteken of naar de linker- of rechterkant van de klas te lopen. Daarna bespreken zij met elkaar en de spelleider waarom voor die optie gekozen is.
In het gemodereerde groepsgesprek wordt de kinderen gevraagd om verhalen te delen van cybercrime slachtoffers. De gespreksleider vraagt of de kinderen iemand kennen die slachtoffer is geworden van phishing, identiteitsfraude of ransomware. De leider vraagt door op: wat was de situatie, wat hebben de aanvallers gedaan, wat waren de consequenties voor het slachtoffer en hoe had dit voorkomen kunnen worden?
Vier tips
Het gesprek wordt afgesloten met vier tips:
- Weet met wie je aan het communiceren bent. Wie is de afzender van de e-mail of het sociale media bericht?
- Weet je waar je naar toe gaat?
- Is het te goed om waar te zijn, dan is dit waarschijnlijk zo.
- Praat er met je ouders, docenten en vrienden over.
Het lessenpakket met deze drie lessen kan gratis worden gedownload en het kwartet spel kan worden besteld. De vormgeving van het kwartet is gemaakt door Hackshield, een online cybersecurity game voor kinderen tussen de 8 en 12 jaar. Hackers de Baas! wordt doorontwikkeld om een leerzaam en effectief lessenpakket aan te kunnen bieden. Benieuwd hoe jouw school hierbij kan helpen, we vertellen het je graag! Stuur een bericht naar j.h.bullee@utwente.nl of pauline@4pip.nl voor meer informatie.
