De kennis van leerlingen in groep 8 op het gebied van aardrijkskunde, geschiedenis en topografie is sinds 2008 aanzienlijk gedaald. Uit het recente peilingsonderzoek blijkt dat leerlingen moeite hebben met basiskennis en onderzoeksvaardigheden binnen het leergebied Mens en Maatschappij.
In vergelijking met de vorige grootschalige peiling aardrijkskunde en de peiling geschiedenis in 2008 is sprake van een middelgrote tot grote daling in de kennis over aardrijkskunde en geschiedenis. Ook op het gebied van topografie scoren leerlingen lager. Minder dan 10 procent van de opgaven die zijn herhaald, worden nu beter gemaakt. De opgaven voor aardrijkskundige en geschiedkundige onderzoeks-vaardigheden bleken moeilijker voor leerlingen dan de kennisopgaven.
Geografische verschijnselen
De opgaven bij onderzoeks- en denkvaardigheden deden, aan de hand van gegeven bronnen (zoals korte teksten, plaatjes en diagrammen), een beroep op het analyseren van geografische verschijnselen (aardrijkskunde) en historische gebeurtenissen en ontwikkelingen (geschiedenis). Bijvoorbeeld rondom de stijging van de zeespiegel als gevolg van klimaatverandering en over de komst van landbouw.
Breder leergebied
Zo’n 60 procent van de scholen bieden aardrijkskunde en geschiedenis geïntegreerd in thema’s, projecten of breder leergebied. Het merendeel van de scholen combineert het onderwijs in mens en maatschappij met burgerschap of andere vakken zoals taal, maar concrete voorbeelden van samenhangend onderwijs ontbreken vaak. Evaluaties van leerlingenresultaten worden zelden gebruikt om het onderwijs bij te sturen.
Structurele verbetermaatregelen
Het rapport van de Onderwijsinspectie wijst erop dat er in de meeste scholen geen vakcoördinator of aanspreekpunt is voor mens en maatschappij. Een focusgroep van externe experts pleit voor structurele verbetermaatregelen: een vakcoördinator op elke school, heldere visievorming door schoolleiders en besturen, en meer investeringen in professionalisering. De aanstaande invoering van geactualiseerde kerndoelen wordt gezien als kans om het onderwijs in mens en maatschappij fundamenteel te versterken.
