Waar was jij op 30 november 2022, de geboorte van ChatGPT? Het startschot van het AI-tijdperk en daarmee een keerpunt in de geschiedenis van het onderwijs. Eerlijk gezegd heb ik geen flauw idee meer waar ik toen was.
Wat ik wél nog weet: in januari 2023 kwam ik, relatief vroeg en per toeval, in aanraking met ChatGPT. Het kostte me nachten slaap om te verwerken wat dit zou betekenen. Voor de wereld, voor het onderwijs, en voor mijn eigen rol daarin. De beste metafoor die ik kon bedenken: het onderwijs stond op het punt geraakt te worden door een tsunami. En ik had behoefte om te leren surfen.
Chatbots als boosdoeners
Inmiddels zijn we enkele jaren verder. Terugkijkend durf ik te concluderen dat er weinig gesurft is. Het onderwijs spartelde vooral nog in het water en ging soms zelfs kopje onder. Begrijpelijk, want onderwijs is nu eenmaal een traag organisme. En de snelheid waarmee AI over ons heen denderde, verraste iedereen.
Met chatbots als ‘boosdoeners’ kreeg vooral het schriftelijke toetsen een forse klap. Hoe garandeer je nog dat een ingeleverd werkstuk authentiek is in tijden van gratis ‘intelligente‘ chatbots? Gelukkig zie ik tegenwoordig meer oog voor de kansen die AI biedt. Zoals de leermogelijkheden van een gepersonaliseerde 24/7 chatbot-tutor. Of de werkverlichting en verrijking die docenten langzaam integreren in hun praktijk.
AI verandert het spel fundamenteel
Is daarmee het AI probleem opgelost? Nee. Want er komt een tweede golf aan die ook weer ingrijpend zijn is voor het onderwijs: AI-gestuurde, interactieve leeromgevingen. Zolang ik in het onderwijs zit, worden er regelmatig, zogenaamd vernieuwende online leeromgevingen geïntroduceerd. Telkens met dezelfde belofte: “Deze omgeving gaat actief leren écht bevorderen!” Het patroon is voorspelbaar. Enthousiast ingericht, maar snel vervallen tot een digitaal prikbord waar leerlingen/studenten hooguit hun cursusinformatie vinden.
Maar AI verandert het spel fundamenteel. Plotseling kan iedereen laagdrempelig gepersonaliseerde, interactieve leeromgevingen bouwen. Het onderwijs is hier in tegenstelling tot individuele docenten en leerlingen/studenten totaal niet op voorbereid.
Vibe coding: fantasie als enige grens
Een docent die durft te experimenteren, ontdekt het al snel. Het bouwen van interactieve leeromgevingen is kinderspel geworden. Door vibe coding, oftewel door simpelweg AI te vragen educatieve apps voor je te bouwen, is je fantasie de enige grens. Weekprogramma’s met custom chatbots voor ondersteuning, automatisch gegenereerde oefenvragen, flashcards op maat, gamification. Het kan allemaal.
Traditionele leveranciers verdrinken
Of nu Google of een individuele docent zo’n AI-omgeving aanbiedt: het effect zal hetzelfde zijn als bij chatbots. Onderwijsinstellingen en leveranciers van traditionele leeromgevingen en leerboeken verdrinken in het tempo van verandering. Hun reflex? Op de rem trappen.
Het resultaat kennen we: een ‘schaduwwereld’ ontstaat. Officieel gebruiken we het niet, maar in de praktijk doet iedereen het wel. Net als nu met ChatGPT. Een zeer onwenselijke situatie. Een voorbeeld uit mijn eigen praktijk, maar ongetwijfeld herkenbaar. Vorig jaar heb ik geprobeerd om de leverancier van onze online-leeromgeving te bewegen om een chatbot te integreren. Zodat ik voor mijn cursussen een custom chatbot kan aanbieden die mijn studenten kan helpen. Het antwoord was dat er over enige tijd een kleine pilot ging starten waar ik mogelijk aan mee kon doen. Maar dat dat zeker nog geen garantie was dat het ook echt wordt doorgevoerd. Dus heb ik mijn custom chatbots gewoon als linkjes op de online leeromgeving geplaatst, hoppa, zo de schaduwwereld in.
Ga surfen!
We moeten met zijn allen voorkomen dat we in dezelfde dynamiek terecht komen als een paar jaar geleden. En dus niet weer spartelen en kopje onder gaan. Vandaar mijn oproep aan het onderwijs: geef ruimte voor experimenten. Slik die primaire controle-reflex van ‘dat mag niet’ in. Verken met open vizier de kansen. Een briljante mislukking hier en daar is een zegen. Dus: niet bang zijn, ga surfen!
Wil je bijblijven met alle AI-ontwikkelingen en heb je wekelijks even tijd tussen het onderwijs door? Luister dan ons AI-tussenuurtje, de award-winnende podcast over AI in het onderwijs. Voor meer tips: www.aivoordocenten.nl
